Serebral Palsi Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Serebral Palsi Nedir?

Serebral palsi (SP), kas hareketini ve koordinasyonu etkileyen bir rahatsızlıklar grubunu ifade eder. Çoğu durumda görme, işitme ve duyu da bundan etkilenir.

“Serebral” kelimesi “beyin” ile ilgili anlamına gelir. Palsi (felç) kelimesi zayıflık veya vücut hareketiyle ilgili sorunlar anlamına gelir. Serebral palsi ”beyin felci” olarak da bilinir.

SP, çocukluktaki motor engellerin en yaygın nedenidir. “Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC)” ne göre dünya çapında her 1000 çocuktan en az 1,5 ila 4’ünü etkiliyor.

Serebral Palsinin Belirtileri Nelerdir?

Serebral palsi belirtileri kişiden kişiye ve hafiften şiddetliye doğru değişir. SP’li bazı kişilerde yürüme ve oturmada güçlük çekebilir. SP’li diğer insanlar nesneleri kavramada/tutmada sorun yaşayabilir.

Semptomlar zamanla daha şiddetli veya daha az şiddetli hale gelebilir. Ayrıca beynin etkilenen kısmına göre de değişir.

Daha fazla görülen belirtilerden bazıları şunlardır:

Yuvarlanma, emekleme, kendi başına oturabilme gibi bazı başlangıç motor becerilerinde gecikme
kas dokusunda değişiklikler (çok gevşek yapı veya çok sert yapı)
Konuşma gelişiminde gecikmeler ve zor konuşma
Spastisite veya abartılı refleksler
Ataksi veya kas koordinasyon eksikliği
Çarpıntı veya istemdışı hareketler
Ağızda aşırı sulanma ve yutmada problem
yürümede zorluk
tek elle uzanmak gibi vücudun bir tarafını tercih etmek
Nöbet geçirme, zihinsel engel ve körlük gibi nörolojik sorunlar

Çoğu çocuk Serebral Palsi ile doğar, ancak aylar veya yıllar sonra bir bozukluk belirtisi göstermeyebilirler. Belirtiler genellikle bir çocuk 3 veya 4 yaşına gelmeden önce ortaya çıkar.

Çocuğunuzda Serebral Palsi olduğundan şüpheleniyorsanız mutlaka doktorunuza danışmalısınız. Erken teşhis ve tedavi çok önemlidir.

Serebral Palsi Neden Olur?

Gelişmekte olan beyin için anormal gelişim veya yaralanmalar SP’ye neden olabilir. Hasar, beynin vücut hareketini, koordinasyonunu ve duruşu kontrol eden kısmını etkiler.

Beyin hasarı genellikle doğumdan önce meydana gelir, ancak doğum sırasında veya yaşamın ilk yıllarında da olabilir. Çoğu durumda, Serebral Palsi’nin kesin nedeni bilinmemektedir. Olası nedenlerden bazıları şunlardır:

Asfiksi neonatorum (erken doğuma bağlı klinik bir sendrom) veya doğum sırasında yaşanan oksijen eksikliği
anormal beyin gelişimiyle sonuçlanan gen mutasyonları
şiddetli sarılık
Kızamık, herpes simpleks gibi maternal enfeksiyonlar (anne kaynaklı)
beyin iltihabı ve menenjit gibi beyin enfeksiyonları
intrakraniyal kanama (kafatası kanaması) veya beyin kanaması
araba kazası, düşme gibi nedenlerden dolayı kafa yaralanmaları

Serebral Palsi Kimlerde Görünür?

Bazı faktörler bebekleri SP için artan bir risk altına sokar. Buna şunlar dahildir:

erken doğum
düşük kiloda doğum
ikiz ya da üçüz olmak
düşük Apgar skoru (yeni doğmuş bebeğin sağlığını değerlendirmek için kullanılan bir yöntem)
ters doğum
Rh uyumsuzluğu (annenin kan Rh grubu, bebeğinin kan Rh grubu ile uyumsuz olduğunda ortaya çıkar)
hamileyken annenin “metil cıva” gibi toksik maddelere maruz kalması

Serebral Palsinin Türleri Nelerdir?

Beynin çeşitli kısımlarını etkileyen farklı serebral palsi türleri vardır. Her tür belirli hareket bozukluklarına neden olur. Serebral Palsi türleri şunlardır:

1. Spastik Serebral Palsi

Spastik SP, serebral palsiye sahip kişilerin yaklaşık yüzde 80’ini etkileyen en yaygın SP türüdür. Kasların sert ve reflekslerin aşırı olmasına neden olarak yürümeyi zorlaştırır.

Spastik SP’li birçok insan, yürürken dizlerini çaprazlamak veya bacaklarıyla makas benzeri hareketler yapmak gibi yürüme anormalliklerine sahiptir. Kasların zayıf olması ve felç de mevcut olabilir.

Belirtiler tüm vücudu veya vücudun sadece bir tarafını etkileyebilir.

2. Diskinetik Serebral Palsi

Diskinetik SP’li insanlar vücut hareketlerini kontrol etmekte sorun yaşarlar. Bu engel kollarda, bacaklarda ve ellerde istemsiz, anormal hareketlere neden olur.

Bazı durumlarda yüz ve dil de etkilenir. Hareketler yavaş ve buruklu veya hızlı ve düzensiz olabilir. Etkilenen kişinin yürümesini, oturmasını, yutkunmasını veya konuşmasını zorlaştırabilir.

3. Hipotonik Serebral Palsi

Hipotonik SP, kas kütlesinin azalmasına ve kasların aşırı gevşemesine neden olur. Kollar ve bacaklar çok kolay hareket eder ve sarkık görünür.

Bu tür serebral palsiye sahip bebeklerin kafaları üzerinde çok az kontrolü vardır ve nefes almakta güçlük çekebilirler. Yaşlandıkça, zayıflamış kasları nedeniyle dik oturmakta zorlanabilirler. Ayrıca konuşma güçlüğü, zayıf refleksler ve yürüme anormallikleri de olabilir.

4. Ataksik Serebral Palsi

Ataksik SP, en nadir görülen serebral palsi türüdür. Ataksik SP, genellikle düzensiz, yavaş veya sarsıntılı görünen istemli kas hareketleriyle karakterizedir.

Bu tür serebral palsiye sahip kişiler genellikle denge ve koordinasyonla ilgili sorunlar yaşarlar. Yürümek, nesneleri kavramak ve yazmak gibi ince motor fonksiyonları yerine getirmekte zorluk çekebilirler.

5. Miks Serebral Palsi (Karma)

Bazı insanlar, farklı SP türlerinden semptomların bir kombinasyonuna sahiptir. Buna miks veya karma serebral palsi denir.

Karma SP vakalarının çoğunda, insanlar spastik ve diskinetik SP’nin bir karışımını yaşarlar.

Serebral Palsi Nasıl Sınıflandırılır?

Serebral palsi, Kaba Motor Fonksiyon Sınıflandırma Sistemine (KMFSS) göre sınıflandırılır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Avrupa’da Serebral Palsi Gözetimi, KMFSS’yi serebral palsiye sahip kişilerin fiziksel yeteneklerini belirlemek için evrensel bir standart olarak geliştirmiştir.

Bu sistem şunlara odaklanır:

oturabilme yeteneği
hareket kabiliyeti
muhtaçlık düzeyi
adaptif teknolojinin kullanımı

KMFSS’nin beş seviyesi azalan hareketlilikle artar:

1. Seviye Serebral Palsi

Herhangi bir sınır veya engel olmadan yürüyebilme ile karakterizedir.

2. Seviye Serebral Palsi

Seviye 2 SP’ye sahip bir kişi sınırlama olmaksızın uzun mesafelerde yürüyebilir, ancak koşamaz veya zıplayamaz.

Yürümeyi ilk öğrendiklerinde değnek gibi yardımcı aletlere ihtiyaç duyabilirler. Ayrıca evlerinin dışında dolaşmak için bir tekerlekli sandalye kullanmaları gerekebilir.

3. Seviye Serebral Palsi

Seviye 3 SP’li bir kişi çok az destekle oturabilir ve herhangi bir desteğe ihtiyaç duymadan ayakta durabilir.

İç mekanda yürürken yürüteç veya baston gibi elde taşınan yardımcı aletlere ihtiyaçları vardır. Ayrıca dış mekanda dolaşmak için tekerlekli sandalyeye ihtiyaçları vardır.

4. Seviye Serebral Palsi

Seviye 4 SP’ye sahip bir kişi, yardımcı aletler kullanarak yürüyebilir.

Tekerlekli sandalyede bağımsız olarak hareket edebilirler ve otururken biraz desteğe ihtiyaç duyarlar.

5. Seviye Serebral Palsi

Seviye 5 SP’li bir kişinin baş ve boyun pozisyonunu korumak için desteğe ihtiyacı vardır.

Oturmak ve ayakta durmak için desteğe ihtiyaçları vardır ve motorlu/elektrikli bir tekerlekli sandalyeyi kendi başlarına kontrol edebilirler.

Serebral Palsi Nasıl Anlaşılır? Teşhis Nasıl Konur?

Bir doktor,ayrıntılı bir nörolojik muayene yaparak ve semptomları değerlendirerek SP’yi teşhis edecektir. Ek testler de gerçekleştirilebilir:

Elektroensefalogram (EEG), beyindeki elektriksel aktiviteyi değerlendirmek için kullanılır. Bir kişi epilepsi belirtileri gösterdiğinde istenebilir.
MR taraması. Beynin ayrıntılı görüntülerini elde etmek için kullanılır. Beyindeki herhangi bir anormalliği veya yaralanmayı tanımlayabilir.
CT taraması. Beynin net, kesitsel görüntülerini oluşturur. Bu da beyin hasarını ortaya çıkarabilir.
Kraniyal ultrason. Küçük bebeklerde beynin temel görüntülerini elde etmek için kullanılır.
Kan örneği alınabilir ve test edilebilir.

Doktorunuz SP’yi doğrularsa, sizi genellikle bu hastalık ile ilişkili nörolojik sorunları test edebilecek bir uzmana yönlendirebilir. Bu testler şunları tespit edebilir:

Tek veya her iki gözde “bulanık görme” gibi görme kaybı ve bozukluğu
İşitme kaybı
Konuşmada gecikmeler
Zihinsel engeller
Hareket bozuklukları

Serebral Palsi İle İlişkili Başka Koşullar Nelerdir?

SP’li kişilerin başka sorunları DA olabilir, örneğin:

Konuşma ve dil bozuklukları dahil “iletişim zorlukları”
Salya akıtma
Skolyoz (eğrilik), lordoz (bel çukuru düzleşmesi) ve kifoz (kamburluk) gibi spinal deformite
Osteoartrit (eklem iltihaplanması)
Kas kasılmaları
İnkontinans (idrar kaçırma)
“Osteopeni” veya kemikleri kolayca kırılabilir hale getirebilen zayıf kemik yoğunluğu
Diş problemleri

Serebral Palsi Tedavi Yöntemleri

Tedavinin amacı zorlukları iyileştirmek ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi yardımcı araçlar, ilaçlar ve ameliyatı içerebilir.

Yardımcı aletler

Şunları içerir:

gözlükler
işitme cihazları
bastonlar
gövde destek teli
tekerlekli sandayle

İlaçlar

Oral antikonvülzanlar ve “kas gevşeticiler”, genellikle SP için birinci basamak tedaviler olarak kullanılır. Doktorunuz şunları yazabilir:

Diazepam (Valium)
Dantrolen (Dantrium)
Baklofen
Tizanidin (Zanaflex)

Doktorunuz ayrıca, ilacın implante edilebilir bir pompa ile verildiği yerel botulinum toksini tip A (Botoks) enjeksiyonları veya intratekal baklofen tedavisi önerebilir.

Ameliyat

Ağrıyı hafifletmek ve hareketliliği iyileştirmek için ortopedik cerrahi kullanılabilir. Sert ve sıkı kasları serbest bırakmak veya spastisitenin neden olduğu kemik anormalliklerini düzeltmek için de gerekli olabilir.

Kronik ağrı veya spastisiteyi azaltmak için son çare olarak seçici dorsal rizotomi (SDR) önerilebilir. SDR ise omurga sütununun tabanına yakın sinirleri kesmeyi içerir.

Diğer Tedaviler

Serebral Palsi için diğer tedavi yöntemleri şunlardır:

Konuşma terapisi
Fiziksel terapi
Ergoterapi
Rekreasyonel terapi
Danışmanlık veya psikoterapi
Sosyal hizmetler danışmanlığı

Serebral palsi tedavisi için “kök hücre tedavisi de” araştırılıyor olsa da, bu araştırmalar hala çok erken aşamadadır.

Serebral Palsi Nasıl Önlenir?

SP’ye neden olan sorunların çoğu her zaman önlenemez. Bununla birlikte, hamile iseniz veya hamile kalmayı planlıyorsanız, komplikasyonları en aza indirmek için bazı önleyici tedbirler alabilirsiniz.

Kızamık gibi fetal beyin hasarına neden olabilecek hastalıklara karşı aşı yaptırmak önemlidir. Yeterli doğum öncesi bakım almak da çok önemlidir. Hamilelik sırasında doktorunuzla düzenli görüşmek erken doğum, düşük kilo ile doğum ve enfeksiyonların önlenmesine yardımcı olabilir.

Sonuç

Serebral Palsi›nin tedavisi yoktur, ancak bu durum etkili bir şekilde izlenilip yönetilebilir. Serebal palsi tedavi türleri kişiden kişiye değişir. Bazı SP›li kişiler çok fazla yardıma ihtiyaç duymayabilir. Diğerleri ise uzun vadeli bakıma ihtiyaç duyabilir.

Tedavi, SP’li kişilerin yaşamlarını iyileştirebilir. Aşağıdakiler, birçok insanın motor becerilerini ve iletişim kurma becerilerini geliştirmesine yardımcı olabilir:

yardımcı aletler
ilaçlar
terapi
ameliyat

Farklı hastalıklar hakkında bilgi sahibi olmak için tıklayın.