Gıda alerjileri, diğer hastalıklar ile benzer semptomlar gösterdiği için genellikle göz ardı edilmekte veya fark edilememektedir. Genellikle fark edilmemelerine rağmen günümüzde en sık rastlanan sağlık sorunlarından biridir. Gıda alerjileri dünya üzerindeki çocukların %4-5’ini, yetişkinlerin ise %2-3’ünü etkilemektedir.
Gıda alerjisi reaksiyonları, genel olarak iki kategoriden oluşmaktadır. Bunlardan ilki toksik madde birikimi ile oluşan gıda alerjisidir fakat çok nadir görülmektedir. İkincisi ise toksik olmayan gıda alerjileridir. Toksik olmayan gıda alerjileri, bizimle beraber gelen veya zaman içerisinde kişisel duyarlılık gösterdiğimiz alerji türleridir.
Gıda alerjilerinde, bağışıklık sisteminden daha çok sindirim sisteminin verdiği reaksiyonlar önem taşımaktadır. Gıda alerjileri ishal, kabız veya deride belli bölgelerde kızarma gibi basit reaksiyonlar gösterebildiği gibi astım, kurdeşen vb. gibi ciddi ve ölümcül reaksiyonlarda gösterebilmektedir (1, 2).
Sık Rastlanan Gıda Alerjisi Belirtileri
- İshal
- Kabızlık
- Mide spazımı, ağrısı
- Deride kaşıntı, kızarma veya kabarma
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Kurdeşen
- Solunum yollarında daralma
- Anaflaksi (Şok durumu)
Alerji Yapan Gıdalar
- Yumurta
- Süt
- Soya
- Buğday
- Yerfıstığı
- Balık
- Sert Kabuklu Kuruyemişler
- Sert Kabuklu Deniz Ürünleri
Balık ve sert kabuklu deniz ürünleri alerjisi olan bireylerde aynı zamanda muz, kivi ve avokado alerjisi de görülebilmektedir.
Yetişkinlerde en sık görülen gıda alerjileri balık, fıstık, kabuklu deniz hayvanları ve yumurtadır. Çocuklarda en sık görülen gıda alerjileri inek sütü, yumurta akı, domatestir. Çocuklarda ve bebeklerde gıda alerjileri daha sık karşılaşıldığı için bebeklerde ek gıda döneminde (6. ay ve sonrası) alerji yapabilecek gıdalar doktor ve diyetisyen denetiminde en son denenmelidir. Deneme sürecinde, ilk öncelikle küçük porsiyonlarda denenip 15 gün alerjik reaksiyon olup olmadığı takip edilerek devam edilmelidir.
Gıda Alerjisine Sebep Olabilen Gıdalar
Yer Fıstığı ve Kabuklu Yemişler
Fıstık ve kabuklu yemiş alerjisi yetişkin ve çocuklarda en sık görülen alerjilerdendir. Potansiyel olarak ölümle sonuçlanabilen alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir. Bu nedenle, alerjisi olan kişilerin her zaman epinefrin enjektörü bulundurmaları gerekmektedir. Bu, alerjiye sahip olan bireylerin fıstık ve fıstık ürünleri ile kabuklu yemişler tüketmemeli ve gıda ürünlerinin (özellikle atıştırmalık ürünlerin) etiketlerini dikkatlice okunmaları gerekmektedir. Yer fıstığı alerjilerinin bazı türlerinde kontaminasyon dahil olmamalıdır.
Süt
Süt alerjisi özellikle bebeklerde ve küçük çocuklarda inek sütüne karşı gelişmektedir. Süt alerjisinin belirtileri kurdeşen gibi hafif olabilirken, şiddetli şoklar da yaşanabilmektedir. Süt alerjisine sahip bebeklerde ve çocuklarda reaksiyonların görülmemesi için süt tüketilmemeli ve ürünlerin etiketleri detaylı bir şekilde okunmalıdır. Süt alerjisi görünen çocuklarda süt ürünlerine karşı da alerji görünebilinmektedir.
Süt alerjisi laktoz intoleransı ile karıştırılmamalıdır. Süt alerjisi immün sistemde spesifik bir proteine karşı gösterilen tepkidir. Laktoz intoleransı ise, immün sistemi etkilememektedir. Laktoz intoleransı olan kişiler, süt ve süt ürünlerinde bulunan laktozu parçalayan laktaz enzimini salgılayamamakta ve dolayısıyla bu ürünleri sindirememektedir.
Yumurta
Yumurta alerjisi çocuklarda süt alerjisinden sonra en sık görülen alerji çeşididir. Süt alerjisinde de olduğu gibi, belirtileri kurdeşen kadar hafif olabilirken şiddetli alerjik reaksiyonlarda görülebilinmektedir. Reaksiyonun önlenebilmesi için yumurta tüketilmemeli ve ürünlerin etiket içerikleri mutlaka detaylı bir şekilde okunmalıdır. Alerjik proteinlerin sadece yumurta beyazında bulunmasına rağmen, alerjisi olanların yumurtanın sarısını da tüketmemesi gerekmektedir.
Buğday
Buğday alerjisi genellikle çocuklarda görülmekte olup, yetişkinlik öncesinde özellikle üç yaşından itibaren gelişmektedir. Reaksiyonun önlenebilmesi için buğday ve ürünleri tüketilmemelidir. Özellikle paketli ürünler alınırken etiket içerikleri mutlaka detaylı bir şekilde okunmalıdır. Buğday alerjisi gluten intoleransı veya çölyak hastalığı ile karıştırılmamalıdır. İnce bağırsağı etkileyen çölyak hastalığı, glutene karşı bir immün reaksiyon gelişimiyle oluşmaktadır. Genellikle bir gastroenterolog tarafından teşhis edilmekte olup, tedavi edilmediğinde yetersiz beslenme ve bağırsak hasarı gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilmektedir. Çölyak hastalığı bulunan kişiler buğday, arpa, çavdar, bulgur ve yulafta bulunan gluten tüketiminden kaçınmalıdır.
Soya Fasulyesi
Soya fasülyesi alerjisi sıklıkla bebek ve çocuklarda görülmektedir. Çalışmalar soya alerjisinin bebeklik döneminde başladığını ve üç yaşına kadar geliştiğini göstermektedir. Ayrıca bu alerjinin çocukların çoğunda on yaşına kadar zamanla azaldığı belirtilmiştir. Soya alerjisi olan çocuk ve bireyler soya ve soya içeren ürünleri tüketmemelidir.
Balık ve Kabuklu Deniz Ürünleri
Balık ve ürünleri alerjisi yetişkin bireylerde çocuklara göre daha sık görünmektedir. Balık ve kabuklu deniz ürünleri alerji dönemsel bir alerji olmayıp hayat boyu sürmektedir. Şiddetli şoklara neden olabilmektedir. Alerjik bireylerin yaklaşık % 40’ı ilk alerjik reaksiyonu yetişkinlik döneminde yaşamaktadır. Kabuklu deniz ürünlerinde ise alerjik bireylerin yaklaşık %60’ının ilk reaksiyonu yetişkinlik döneminde yaşadığı bilinmektedir. Balık alerjisine en çok neden olan deniz ürünleri; Somon balığı, ton balığı ve pisi balığıdır. Kabuklu deniz ürünü alerjisine neden olan deniz ürünleri ise, Karides, yengeç ve ıstakoz olmaktadır. Balık ve kabuklu deniz ürünleri alerjisi aynı sınıfta yer almamaktadır. Dolayısıyla bu ürünlerden birine karşı alerjinin gelişmesi diğerine de reaksiyon göstermeye neden olmamaktadır. Meydana gelen reaksiyonun önlenebilmesi için kabuklu deniz ürünleri tüketilmemeli, balık alerjisinde reaksiyonların önlenebilinmesi için balık tüketilmemelidir. Sadece tüketmemek değil, balık veya kabuklu deniz ürünü içerebilecek besinlerin etiket içerikleri mutlaka detaylı olarak incelenmelidir.
Sonuç
Gıda alerjileri, genelde rahatsız edici reaksiyonlar gösterir ve ölümcül değildir. Nadiren de olsa, ölümcül reaksiyonlar gözlemlenebilir. Alerjinizin olduğunu bildiğiniz gıdaları mümkün olduğunda tüketmemekte fayda vardır. Vücudunuzda beklenmedik reaksiyonlar görürseniz, hemen doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyin.
Farklı hastalıklar hakkında bilgi sahibi olmak için buraya tıklayın.
Yazar: Diyetisyen Selin Demir
Bir yanıt bırakın