Alzheimer Hastalığı Hakkında Her Şey

Amerikan Alzheimer Derneği’ne göre, Alzheimer hastalığı, bunama vakalarının yüzde 60 ila 80’ini oluşturur. Bu hastalığa sahip çoğu insana teşhis 65 yaşından sonra konuluyor. Daha önce teşhis edilirse, genellikle erken başlangıçlı Alzheimer hastalığı olarak adlandırılıyor. Alzheimer’ın bir çözümü yoktur fakat hastalığın gelişimini yavaşlatacak tedaviler bulunmaktadır.

Alzheimer Hastalığı Nedir?

Son 20 yıldır adından sıkça bahsettiren Alzheimer hastalığı, bunamanın (demans) ilerlemiş halidir. Bunama, hafızayı, düşünmeyi ve davranışı olumsuz etkileyen beyin yaralanmalarının veya hastalıkların neden olduğu durumlar için kullanılan daha genel bir terimdir. Bu değişiklikler günlük yaşamı etkiler (1).

Birçok insan Alzheimer hastalığını duymuş olsa da bazıları tam olarak ne olduğundan emin değil. Bu hastalıkla ilgili bazı bilgiler şöyledir:

Alzheimer hastalığı, devam eden kronik bir durumdur.
Semptomları yavaş yavaş ortaya çıkar ve beyin üzerindeki etkileri dejeneratiftir, yani yavaş çöküşe neden olurlar.
Alzheimer’ın çözümü yoktur fakat tedavi hastalığın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.
Herkes Alzheimer hastalığına yakalanabilir fakat bazı insanlar daha fazla risk altındadır. Bu durum 65 yaş üstündekiler ve aile geçmişinde hastalığa sahip olanlardır.
Alzheimer ve bunama aynı şey değildir. Alzheimer, bir bunama çeşididir.
Alzheimer hastaları için beklenen tek bir sonuç yoktur. Bazı insanlar hafif bilişsel hasarla uzun süre yaşarken, diğerleri daha hızlı semptom başlangıcı ve daha hızlı hastalık ilerlemesi ile karşılaşabilirler.

Her bireyin Alzheimer hastalığındaki yolculuğu farklıdır.

Bunama ve Alzheimer Arasındaki İlişki

“Bunama” ve “Alzheimer” terimleri bazen birbirinin yerine kullanılmaktadır. Ancak bu iki durum aynı şey değildir. Alzheimer bir demans çeşididir. Demans, unutkanlık ve kafa karışıklığı gibi hafıza kaybıyla bağlantılı semptomları olan durumlar için kullanılan daha geniş bir terimdir. Demans, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı, travmatik beyin hasarı gibi ve bu semptomlara neden olabilecek başka şeyleri de içerir.

Bu hastalıkların nedenleri, semptomları ve tedavileri farklı olabilir.

Alzheimer Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Uzmanlar hastalığa sebep olacak bir neden belirleyemediler fakat belirli risk faktörlerini tanımladılar, bunlar şöyledir:

Yaş. Alzheimer Hastalığına yakalanan insanların çoğu 65 yaş ve üstüdür.
Aile geçmişi. Bu hastalığa yakalanan yakın bir aile bireyiniz varsa, yakalanma olasılığınız daha yüksektir.
Genetikler. Bazı genlerin Alzheimer hastalığıyla bağlantılı olduğu bulunmuştur.

Bu risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olmanız Alzheimer hastalığına yakalanacağınız anlamına gelmez. Sadece risk seviyenizi artırır.

Hastalığa yakalanma konusundaki kişisel riskiniz hakkında daha fazla bilgi öğrenmek için doktorunuzla konuşunuz.

Alzheimer ve Genetikler Arasındaki İlişki

Alzheimer’ın tanımlanabilir bir nedeni olmasa da genetikler anahtar rol oynayabilir. Özellikle bir gen, araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Apolipoprotein E (APOE) geni yaşlı bireylerde Alzheimer semptomlarının başlamasıyla bağlantılı görülmüş bir gendir (2).

Kan testleri, Alzheimer’a yakalanma riskinizi artıran bu gene sahip olup olmadığınızı belirleyebilir. Birisi bu gene sahip olsa bile Alzheimer olmayabileceğini unutmayın.

Bunun tersi de olabilir: Biri bu gene sahip olmasa bile Alzheimer’a yakalanabilir. Birinin Alzheimer olup olmayacağını kesin olarak söylemenin bir yolu yoktur.

Diğer genler de Alzheimer ve erken başlangıçlı Alzheimer riskini artırabilir.

Alzheimer Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Herkes zaman zaman unutkanlık yaşayabilir. Ancak, Alzheimer hastalığı olan insanlar zamanla daha da kötüleşen, belli başlı, devam etmekte olan davranışlar ve semptomlar sergilerler.

Buluşmalara gitme kabiliyeti gibi günlük aktiviteleri etkileyen hafıza kaybı.
Fırın kullanmak gibi aşina görevlerde sorun çekmek
Problem çözmede zorlanmak
Konuşma veya yazmada sorun çekmek
Zaman ve mekân kavramını yitirmek
Muhakemede azalma
Kişisel hijyende azalma
Ruh halinde ve kişilikte değişimler
Arkadaşlardan, aileden ve toplumdan uzaklaşma

Semptomlar hastalığın evresine göre değişmektedir.

Alzheimer’ın Evreleri

Alzheimer ilerleyici bir hastalıktır, bu da semptomların zamanla kademeli olarak kötüleşeceği anlamına gelir. Alzheimer yedi evreye ayrılmaktadır:

1.Evre: Bu aşamada herhangi bir semptom yoktur ancak aile geçmişime dayalı erken tanı konulabilir.
2. Evre: Unutkanlık gibi en erken belirtiler ortaya çıkar.
3. Evre: Azalmış hafıza ve konsantrasyon gibi hafif fiziksel ve zihinsel bozukluklar ortaya çıkar. Bunlar sadece kişiye çok yakın biri tarafından fark edilebilir.
4. Evre: Alzheimer genellikle bu aşamada teşhis edilir, ancak yine de hafif kabul edilir. Hafıza kaybı ve günlük görevleri yerine getirememe belirgindir.
5. Evre: Orta ila şiddetli semptomlar, sevdiklerinizden veya bakıcılardan yardım gerektirir.
6. Evre: Bu aşamada, Alzheimer’lı bir kişinin yemek yeme ve giyinme gibi temel görevlerde yardıma ihtiyacı olabilir.
7. Evre: Bu Alzheimer’ın en şiddetli ve son aşamasıdır. Konuşma ve yüz ifadelerinde kayıp olabilir.

Kişi bu aşamalardan geçerken, bir bakıcıdan artan desteğe ihtiyaç duyacaktır.

Erken başlangıçlı Alzheimer

Alzheimer genel olarak 65 yaş ve üstü insanları etkiler. Fakat, 40’lı veya 50’li kadar erken yaşlarda onlar insanlarda ortaya çıkabilir. Buna erken başlangıçlı Alzheimer denir. Bu tip bir Alzheimer, bu durumdaki tüm insanların yaklaşık yüzde 5’ini etkiler (3).

Erken başlangıçlı Alzheimer belirtileri arasında hafif hafıza kaybı ve günlük işlere konsantre olma veya bitirme güçlüğü sayılabilir. Doğru kelimeleri bulmak zor olabilir ve zamanın nasıl geçtiğini anlamayabilirsiniz. Mesafeleri söylemede zorluk gibi hafif görme sorunları da ortaya çıkabilir. Bazı insanların bu durumu geliştirme riski daha yüksektir.

Alzheimer Hastalığı Teşhisi

Alzheimer hastalığı olan birini teşhis etmenin tek kesin yolu, ölümden sonra beyin dokusunu incelemektir. Ancak doktorunuz zihinsel yeteneklerinizi değerlendirmek, demansı teşhis etmek ve diğer koşulları ekarte etmek için başka muayeneler ve testler kullanabilir.

Muhtemelen hastalık geçmişi alarak başlayacaklardır. Şunları sorabilirler:

Semptomlar
Ailenin tıbbi geçmişi
Diğer mevcut veya geçmiş sağlık koşulları
Mevcut veya geçmiş ilaçlar
Beslenme, alkol tüketimi ya da diğer yaşam tarzı alışkanlıkları

Buradan sonra, doktorunuz Alzheimer hastalığınız olup olmadığını belirlemeye yardımcı olmak için muhtemelen birkaç test yapacaktır.

Alzheimer Testleri

Alzheimer hastalığı için kesin bir test yoktur. Bununla birlikte, doktorunuz tanınızı belirlemek için muhtemelen birkaç test yapacaktır. Bunlar zihinsel, fiziksel, nörolojik ve görüntüleme testleri olabilir.

Doktorunuz zihinsel durum testi ile başlayabilir. Bu, kısa süreli hafızanızı, uzun süreli hafızanızı ve yer ve zamana yöneliminizi değerlendirmelerinde yardımcı olabilir. Örneğin, size:

Hangi günde olduğunuzu,
Başkanın kim olduğunu,
Kısa bir kelime listesi sorabilirler.

Ardından, muhtemelen bir fizik muayene yapacaklardır. Örneğin, kan basıncınızı kontrol edebilir, kalp atış hızınızı değerlendirebilir ve ateşinizi ölçebilirler. Bazı durumlarda, laboratuvarda test için idrar veya kan örnekleri toplayabilirler.

Doktorunuz ayrıca enfeksiyon veya felç gibi akut tıbbi bir sorun olan diğer olası tanıları ekarte etmek için nörolojik bir muayene de yapabilir. Bu test sırasında reflekslerinizi, kas elastikiyetinizi ve konuşmanızı kontrol edecekler.

Doktorunuz ayrıca beyin görüntüleme çalışmaları da isteyebilir. Beyninizin resimlerini oluşturacak bu çalışmalar şunları içerebilir:

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI). MRI inflamasyon, kanama ve yapısal sorunlar gibi önemli belirteçlerin alınmasına yardımcı olabilir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT). BT taramaları, doktorunuzun beyninizdeki anormal özellikleri bulmasına yardımcı olabilecek X-ışını görüntüleri alır.
Pozitron Emisyon Tomografisi (PET). PET tarama görüntüleri, doktorunuzun plak birikimini tespit etmesine yardımcı olabilir. Plak, Alzheimer semptomlarıyla bağlantılı bir protein maddesidir.

Alzheimer Hastalığı Tedavisi Var mı?

Alzheimer hastalığının bilinen bir tedavisi yoktur. Bununla birlikte, doktorunuz semptomlarınızı hafifletmeye ve hastalığın ilerlemesini mümkün olduğunca geciktirmeye yardımcı olacak ilaçlar ve diğer tedavileri önerebilir. Erken ila orta dereceli Alzheimer için doktorunuz donepezil (Aricept) veya rivastigmin (Exelon) gibi ilaçlar yazabilir. Bu ilaçlar beyninizde yüksek asetilkolin seviyelerinin korunmasına yardımcı olabilir. Bu, hafızanıza yardımcı olabilecek bir tür nörotransmitterdir.

Orta ila şiddetli Alzheimer tedavisi için doktorunuz donepezil (Aricept) veya memantin (Namenda) yazabilir. Memantin, aşırı glutamatın etkilerini engellemeye yardımcı olabilir. Glutamat, Alzheimer hastalığında daha yüksek miktarlarda salınan ve beyin hücrelerine zarar veren bir beyin kimyasalıdır.

Doktorunuz ayrıca Alzheimer ile ilgili semptomların tedavisine yardımcı olmak için antidepresanlar, sakinleştiriciler veya antipsikotikler önerebilir. Bu semptomlar şunları içerebilir:

Depresyon
Huzursuzluk
Agresyon
Ajitasyon
Halüsinasyonlar

Diğer Alzheimer Tedavileri

İlaca ek olarak, yaşam tarzı değişiklikleri durumunuzu kontrol altına almanıza yardımcı olabilir. Örneğin, doktorunuz size veya sevdiklerinize yardımcı olacak stratejiler geliştirebilir:

Görevlere odaklanmak
Kafa karışıklığını kısıtlamak
Fikir ayrılıklarından kaçınmak
Her gün yeterince dinlenmek
Sakin kalmak

Bazı insanlar E vitamininin zihinsel yeteneklerdeki düşüşü önlemeye yardımcı olabileceğine inanmaktadır, ancak çalışmalar daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu göstermektedir. E vitamini veya diğer takviyeleri almadan önce doktorunuza sorduğunuzdan emin olun. Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlarla zıddiyet gösterebilir.

Alzheimer’ı Önlemek

Alzheimer’ın bilinen bir çaresi olmadığı gibi, tamamen önleyici tedbirler de yoktur. Bununla beraber, araştırmacılar bilişsel gerilemeyi önlemenin yolları için genel olarak sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarına odaklanıyorlar.

Aşağıdaki önlemler yardımcı olabilir:

Sigarayı bırakmak
Düzenli olarak egzersiz yapmak
Bilişsel eğitim egzersizlerini denemek
Bitki bazlı beslenmek
Daha fazla antioksidan tüketmek
Aktif bir sosyal yaşam sürdürmek

Yaşam tarzınızda büyük değişiklikler yapmadan önce doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun.

Alzheimer’ın Bakımı

Alzheimer hastası bir yakınınız varsa, bakıcılık yapılması gerekebilir.

Bakıcı olmak birçok beceri gerektirir. Bunlar, belki de her şeyden önce sabır, yaratıcılık, dayanıklılık ve değer verdiğiniz birinin yaşayabileceği en rahat hayatı yaşamasına yardım etme rolündeki mutluluğu görme yeteneğini içerir.

Bir bakıcı olarak, sevdiklerinize olduğu kadar kendinize de iyi bakmanız önemlidir. Görevin sorumlulukları ile artan stres, kötü beslenme ve egzersiz eksikliği riski ortaya çıkabilir.

Bakıcı rolünü üstlenmeyi seçerseniz, yardım için profesyonel bakıcıların yanı sıra aile üyelerinden de yardım almanız gerekebilir.

Alzheimer İstatistikleri

Alzheimer hastalığını çevreleyen istatistikler göz korkutucu.

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’ne göre (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) Alzheimer, ABD’li yetişkinler arasında altıncı en yaygın ölüm nedenidir. 65 yaş ve üzeri insanların ölüm nedenleri arasında beşinci sırada yer almaktadır.
Bir araştırma, 65 yaş üstü 4,7 milyon Amerikalı’nın 2010 yılında Alzheimer hastalığına yakalandığını buldu. Bu araştırmacılar, 2050 yılına kadar Alzheimer’lı 13,8 milyon Amerikalı olacağını tahmin ediyor (4).
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri, Alzheimer hastalarının yüzde 90’ından fazlasının 60 yaşına gelene kadar herhangi bir semptom görmediğini tahmin ediyor (5).
Alzheimer pahalı bir hastalıktır. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri’ne göre 2017’de Amerika Birleşik Devletleri’nde Alzheimer ve demans bakım maliyetlerine yaklaşık 259 milyar dolar harcandı (5).

Sonuç

Alzheimer, içinde birçok bilinmeyenin olduğu karmaşık bir hastalıktır. Bilinen şey, durumun zamanla kötüleştiğidir, ancak tedavi semptomları geciktirmeye ve yaşam kalitenizi artırmaya yardımcı olabilir. Sizde veya sevdiğiniz birinin Alzheimer olabileceğini düşünüyorsanız, atacağınız ilk adım doktorunuzla konuşmaktır. Tanı koymada yardımcı olabilir, neler bekleyebileceğinizi tartışabilir ve hizmet desteği ile bağlantı kurmanıza yardım edebilirler. İlgilenirseniz, size klinik deneylerde yer alma konusunda da bilgi verebilirler. Alzheimer hastalığı nedir, tedavisi ve nedenleri nelerdir gibi sorularınıza cevap vermeye çalıştık.

Diğer hastalıklar hakkında bilgi edinmek için buraya tıklayın.

Yazan: Ebru Çakır